New
Draft Bill on Guurti (House of Elders) Elections: July 2006
Jamhuuriyadda Somaliland
XEERKA DOORASHADA GOLAHA GUURTIDA
(Xeer No. 20-3/2006)
Bismilaahi Raxmaani Raxiim
GOLAHA WAKIILADA
JAMHUURIYADDA
Markuu
arkay: Qodobada
9aad, 22aad, 37aad, 38aad, 39aad,
57aad, 58aad, 59aad, 60aad, 128aad iyo 130aad ee Dastuurka Qaranka
Jamhuuriyadda Somaliland,
Markuu
xaqiiqsaday: In doorashda Golaha Guurtidu dhammays tirayso hannaaka
dimuqraadiyadeed ee lagu beegsanayo taabba gelinta buuxda ee qaranimada
Markuu
tixgeliyey: Baahida
loo qabo ka digo-rogashada hab-beeleedka iyo xaqiijinta himilada ummaddu ka
dhursugaysay muddada dheer ee u tartanka iyo doorashada xorta ah ee Mudanayaasha Golaha Guurtida Qaranka
Markii uu
dhegaystay: Dooddii
mudanayaalsha ee xeerka doorashada ee Golaha Guurtida,
Waxa uu soo saaray xeer lambar 20-3/2006
Macnaha erey-bixinta
Doorasho: Waxa
loola jeedaa hawlgalka kala saaridda murashaxiinta u tartamaya xubinimada
Golaha Guurtida, iyadoo lagu go'aan qaadanayo aqlabiyadda codadka muwaadiniinta
cod- bixiyayaasha ah.
Komishanka: waxaa
loola jeedaa Guddiga Qaranka ee u xilsaaran maamulidda hawlaha doorashooyinka.
Goobo-codbixin: waxa
loola jeedaa goobaha tirooyin cod-bixiyayaasha ka mid ah oo isku degaan dhaw ka
dhiiban karaan codkooda ee Komishanku cayimo.
Wakiil: waxa
Ioola jeedaa xubinta xisbi u soo wakiishay la socodka hawlaha doorashada ee
goob-cod-bixineed ama xafiisyada doorashada ee degmo, gobol ama xarunta
komishanka.
Musharax: waxa loola
jeedaa xubinta xisbigiisu u soo magacaabay inuu u tartamo xubinimada Golaha
Guurtida si xeerka waafaqsan.
Cod-bixiye: waxa loola
jeedaa qofka buuxiyey shuruudaha cod-bixinta ee xeerku tilmaamay ee go'
aankiisa ku dhiibanaya codayn.
Kursi: waxa
loola jeedaa jagada xubinimada Golaha Guurtida ee hal qof loo dooran karo.
Astaan: waxa
loola jeedaa summadda ama calaamadda u gaarka ah hal xisbi ee loo
diiwaangeliyay in lagu aqoonsado
Liis: waxa loola
magacyada musharaxiinta doorashada Golaha Guurtida ee Xisbi u soo gudbiyo
Komishanka, kuwaas oo si siman ugu tartamaya doorashada, kala horaynta
magacyadooduna aanay wax tixgelin ah lahayn doorashada.
Saraakiisha dawladda: waxa loola jeedaa shaqaalaha masuuliinta ah ee ku
siman agaasime waaxeed iyo wixii ka sareeya iyo madaxda hay’adaha madaxa banaan
ee dawladda, iyo sidoo kale, madaxda ciidamada ee ku siman taliye urur ama
taliye saldhig boolis iyo wixii ka sareeya.
Ololaha Doorashada: waxa
loola jeedaa hawlgalka ay Axsaabtu iyo murashaxiintoodu ugu tartamayaan iska
dhaadhicinta iyo soo kala jiidashada cod-bixiyayaasha, si xeerkan waafaqsan
Xafiiska dhexe: waxa
loola jeedaa xarunta ugu saraysa ee laga maamulayo hawsha doorashada ee ay ku
shaqeeyaan Komishanka Qaranku
Xafiiska Gobolka: waxa loola
jeedaa xafiiska laga maamulayo hawlaha doorashada ee Gobol ee Komishanku
sameeyo, si xeerkan waafaqsan
Xafiiska Degmada: waxa loola
jeedaa xafiiska doorashada laga maamulayo ee degmo ee Komishanku sameeyo, si
xeerkan waafaqsan.
Xafiiska Goobta: waxa
loola jeedaa goobta muwaadiniintu cod-bixinta ka dhiibanayaan ee laga maamulayo
hawlaha cod-bixinta.
Hawl-wadeen: waxa
loola jeedaa shaqaalaha kala duwan ee komishanku hawlgeliyay inay ka shaqeeyaan
goobaha cod-bixinta, xafiisyada doorashada ee degmooyinka iyo gobolada iyo
xarunta dhexe ee xeerku jideeyay.
Xad-gudub: waxa loola jeeda fal kasta iyo qawl
kasta oo lid ku ah nidaamka doorashada iyo nabadgelyada guud.
Goob-joogayaal: Waxa
loola jeedaa kormeerayaasha caalamiga iyo kuwa maxaliga ah ee hubinaya habsami
u socodka hawlaha doorashada ee Komishanka Qaranku aqoonsadey.
Jajab Waxa
loo la jeedaa tirada codadka ee ka yar inta hal kursi lagu heli karo
Si Taxane ah waxa
loola jeedaa wax kala duwan oo xidhiidhsan oo loo qoray si is daba taalla oo
midba midka kale ka horreeyey
Qaybta I
MABAADIIDA GUUD
Qodobka 2aad
Adeegsiga Xeerka
Xeerkan waxa lagu maamulayaa loona
adeegsanayaa doorashada xubnaha Golaha Guurtida JSL.
Qodobka
3aad
Tirada Xubnaha iyo Doorashada
Golaha Guurtida
Golaha Guurtida JSL wuxuu ka kooban
yahay 82 (sideetan iyo laba) xubnood. Kuwaas oo lagu soo dooranayo doorasho guud
oo toos ah iyo cod-bixin qarsoodi ah oo xor ah, sida uu qeexay qodobka 40aad ee
Dastuurku.
Qodobka
4aad
Mudada Xilka
Mudada xilka ee musharixiinta ku
guulaysta doorashada xubinimada Golaha Guurtida waa 6 (Lix) sano, oo ka
bilaabmaysa maalinta Maxkamadda Sare ku dhawaaqdo go’aamada doorashada, sida uu
tilmaamay qodobka 42(1)aad ee Dastuurka JSL.
Qodobka 5aad
Shuruudaha
cod-bixiyaha
1. Waa
inuu yahay Muwaadin Somaliland u dhashay ama qaatay muwaadinimada
2. Waa
in aan da'diisu ka yaraan 16 sano, sanadka doorashada la qabanayo.
3. Waa
inuu xor yahay oo aanu xabsi ku jirin maalinta doorashadu dhacayso.
Oodobka 6aad
Xuquuqda
Cod-bixivaha
Cod-bixiye
kasta oo buuxiyey shuruudaha xeerku tilrnaarnay wuxuu xaq u leeyahay:-
1.
Inuu codkiisa ka dhiibto goobta uu ku sugan yahay ee doorashadu ka
socoto.
2.
Marka JSL hesho aqoonsi caalami ah,
lana diiwaangeliyo muwaadiniinta, cod-bixiyaha ku sugan dal shisheeye xilliga
doorashada la qabanayo, wuxuu codkiisa ka dhiiban karaa xafiisyada
diblomaasiyadeed ee JSL ku leedahay dalalka shisheeye ee ugu dhow.
3. Codku
waa inuu ahaado mid shakhsi ah, xor ah, toos ah, qarsoodi ah oo si siman loo
tixgeliyo.
4. Cod-bixiye
kastaa wuxuu yeelanayaa hal cod oo keliya doorashadiiba.
Qodobka 7aad
Xaqa
is sharixidda
1.
Muwaadin kasta oo buuxiyay
shuruudaha xeerku tilmaarnay wuxuu iska sharixi
karaa xisbiga uu ka tirsan yahay,
si waafaqsan xeerka Xisbiga.
2.
Guddiga Fulinta ee Xisbiga ayaa
iska leh awooda xulista musharixiinta. Waxayna ku soo saarayaan go'aan Guddi-fulineed
liiska musharixiinta marka aqlabiyadda Guddigu isku raacdo.
3.
Saraakiisha Dawladda, sida, madaxda
Wasaaradaha, hay’adaha madaxa-banaan ee dawladda iyo kuwa ciidamada Qaranka darajo kasta ha lahaadeene,
haddii ay ku soo baxaan liiska musharixiinta
doorashada Golaha Guurtida uma banaana inay xilka sii hayaan. Waxana ku
waajib ah inay shaqada ama xilka iska casilaan.
4.
Shaqo-ka-tegidda ama is casilaada
waa in laga aqbalo, qoraalna ku soo
caddeyso cidda awooda u lihi.
Qodobka 8aad
Samaynta
Gobolo-doorasho
Marka la qabanayo doorashada Golaha
Guurtida ee JSL, waxa dalka loo qabaybinayaa gobolo-doorasho iyadoo la
waafajinayo soohdimihii ay lahaayeen lixdii degmo ee jiray 26 June 1960 ee
hadda gobolada ah, si waafaqsan qodobka 109aad ee dastuurka qaranka.
Komishanka qaranka ayaa laga
doonayaa inuu sameeyo gobolo-doorasho ugu yaraan 60 maalmood ka hor maalinta
cod-bixinta. Waxaannu komishanka qaranku arrintaa kala tashanayaa Wasaaradda
Arrimaha Gudaha, Gudoomiyayaasha Gobolada iyo Degmooyinka iyo saddexda xisbi
qaran.
Komishanka qaranka ayaa ku
dhawaaqaya warbaahintana u gudbinaya gobolada-doorasho (electoral regions) ee
la cayimay marka ay la tashadaan Wasaaradda arrimaha Gudaha, guddomiyayaalsha
gobolada iyo saddexda xisbi qaran.
Qaybta II
HANAANKA
DOORASHADA
Qodobka 9aad
Habka
Doorasho
1.
Xisbi kastaoo doonaya inuu ka qayb
galo doorashada Golaha Guurtida, waxa laga doonaya inuu komishanka qaranka u
gudbiyo liiska musharaxiinta uu u xulay inay ugu tartamaan doorashada oo
gobolaysan, kaas oo ku salaysan tirade kuraasida goblo kasta loo xaddiday, una
qoran si taxane ah.
2.
kuraasta gobol-doorasho,
waxa axsaabtu ku kala helayaan habka saami-qaybsiga (propotional sytem), ee
kuraasida iyo codadka xisbi waliba ka helo gobolkaas.
Goobaha
Codbixinta
Gobol-doorasho
kastaba wuxu yeelanayaa goobo codbixineed, waxana cayimaya komishanka qaranka
marka uu la tashado Wasaaradda Arrimaha Gudaha, guddoomiyayaasha gobolada iyo
xisbiyada qaranka.
Komishanku waa
inuu goobahaa codbixin-bixineed ku sameeyaa ugu yaraan 60 maalmood ka hor
maalinta codbixinta la qabanayo.
Qodobka
11aad
Habka
Qaybinta Kuraasida
1.
Iyadoo mudnaanta kowaad la siinayo
danta qaranka ugu jirta taabba-gelinta doorashada awgeed, saamiga kuraasida
goboladu ku yeelanayaan Golaha Guurtida , waxa doorashadan oo keliya loo
qaybiyey sidan:
1)
Gobolka Hargeysa ……………. 20 Kursi
2)
Gobolka Tog-dheer …………… 15 Kursi
3)
Gobolka Awdal …………………. 14 Kursi
4)
Gobolka Sanaag ……………….. 12 Kursi
5)
Gobolka Sool …………………… 11 Kursi
6)
Gobolka Saaxil …………………. 10 Kursi
2.
gobol walba hal kursi ayuu u
reebayaa dadka laga tirade badan yahay iyo haweenka
3.
Marka doorashadu qabsoonto ee la
isu geeyo wadarta guud ee codadka ansaxay ee gobol kasta waxa la oo qaybinayaa
tirada kuraastaa gobolkaas loo cayimay, markaa waxa la ogaanayaa qadderka
codadka hal kursi lagu heli karo. Intaa dabadeed, waxa la isu qaybinayaa tirada
codadka xisbi kastaa ka helay gobolka iyo qaddarka codadka hal kursi lagu heli
karo, halkaasna waxa ka soo baxaya tirada kuraasida kuraasida gobolka ee xisbi
kastaa ku guulaystay.
4.
Marka tirada codadka ansaxay ee
gobolka iyo tirada kuraasida gobolkaas la isu qaybiyo, haddii ay jiraan
tirooyin codad jajab ah oo xisbi kastaa marka loo eego ka yar qaddarka codadka
hal kursi lagu heli karo, waxa xisbiyadu kursiga ama kuraasida hadhay u kala
helayaan sida ay ugu kala badan yihiin tirada codadka jajabka ah.
5.
Marka la fuliyo hawlgalka ku
tilmaaman faqradaha 2aad & 3aad ee qodobkan, tirada kuraasida ee xisbi
kastaa marka gaarkiisa loo eego ka helo kuraasida gobolka u xaddidan waxa
musharixiinta xisbi kastaa gudihiisa u kala qaadanayaa sida ay u kala cod badan
yihiin iyagoo ku kala helya aqlabiyad fudud ( simple majority).
6.
Haddii deegaano dalka ka mid ah ay
la soo gudboonaato duruufo culus ama
xaalado aan saamaxayn in doorasho ka qabsoonto, waxa soo qiimaynaya go’aanna ka
gaadhaya xaaladahaas Guddiga Qaranka ee Doorashooyinka, markay sidaas isla
gartaan Xukuumadda iyo axsaabta qaranka
7.
Goobaha codbixninta ee doorashadu
ka qabsoomi weydo, tirada kuraasida loo qoondeeyey goobahaas waxay xisbiyadu u
kala qaadanayaan saami u dhigma sida ay u kala helaan wadarta guud ee codadka
ansaxay ee gobolkaas.
8.
Haddii se ay doorashadu gobol dhan
ka qabsoomi weydo tirada kuraasida loo qoondeeyey goobahaas waxa xisbiyadu u
kala qaadanayaan saami u dhigma sida ay u kala heleen wadarta guud ee codadka
ansaxay ee dalka. Waxana loo raacayaa sida magacyadoodu liiska ugu kala
horreeyaan
Qodobka
12aad
1.
Xisbi kasta waxa uu komishanka u
soo gudbinayaa liiska magacyada musharixiintiisa uu u xulay inay uga tartamaan
doorashada kaas oo ku salaysan tirada kuraasida gobol kasta loo xadiday, una
qoran si taxane ah.
2.
Axsaabtu waa inay tixgeliyaan xaqa
muwaadiniinta ee doorashada iyo ka qaybgalka hawlaha siyaasadda, iyadoo aan
lagu kala soocayn jinsiga, luqada, iwm. Sida uu jidaynayo qodobka 22aad ee
Dastuurku. Sidoo kale, waa inay dhiirigaliyaan ka qaybgalka haweenka iyo dadka
laga tirada badan yahay talada dalka sida uu tilmaamayo qodobka 36(2)aad ee
Dastuurku.
Qodobka 13aad
Musharixiinta
doorashada ku guul-daraysta
1. Musharaxiinta
liisaska xisbiyada ee kuraasi waaya waxay noqonayaan musharixiin kayd ah.
Waxayna xaq u leeyihiin inay buuxiyaan marka ay jago baneeyaan Mudanayaasha
xisbigooda kaga jira Golaha Guurtida.
2. Marka
ay banaanaato xubin/ xubno ka mid ah Golaha Guurtida si waafaqsan asbaabaha ku
xusan qodobka 50aad ee Dastuurka, Shirgudoonka Goluhuna sidaa caddeeyo, waxa
Komishanku bedelkii xubinta/xubnaha banaan ku buuxinayaa musharaxiinta kaydka
xisbiga ay ka soo jeedeen kuwa banneeyay, muddo aan laba todobaad ka badnayn.
Waxana loo raacayaa sida ay kula cod badnaayeen.
Qaybta III
Qodobka 14aad
Shuruudaha
Musharaxa
Sida
uu tilmaamayo qodobka 59aad ee Dastuurku, qofka isu taagaya doorashada Golaha
Guurtida waa inuu buuxiyo shuruudahan:
1)
waa inuu yahay muwaadin Somaliland
u dhashay ama qaatay jinsiyadda
2)
Waa inuu muslin yahay kuna dhaqmo
diinta Islaamka.
3)
Waa inaan da'diisu ka yarayn 45
sano sanadka doorashada la qabanayo.
4)
Waa inuu jidh ahaan iyo caqli
ahaanba gudan karo xilkiisa.
5)
Inuu yahay qof diinta aqoon fiican
u leh ama oday dhaqan yaqaan ah
6)
Waa inuu yahay xilkas, akhlaaqdiisa
iyo dhaqankiisuna toosan yihiin.
7)
Waa inaanu ku dhicin xukun
ciqaabeed oo
8)
Waa inuu saxeexay qoraal uu shakhsi
ahaan ku cadaynayo musharaxnimadiisa doorashada iyo inuu u hogaansamayo
shuruucda doorashada iyo kuwa anshaxa.
9)
Waa inuu bixiyey deebaajiga mushaxnimo ee ku
waajibay.
Qodobka 15aad
Soo
Gudbinta Musharaxiinta
1.
Guddoomiyaha ama Xoghayaha Guud ee
xisbiga ayaa Liiska murashaxiinta xisbiga ee doorashada Golaha Guurtida oo
gobolaysan u soo gudbinaya xafiiska Komishanka 6da saac ee galabnimo maalinta
60aad doorashada ka hor, waana in si cad loogu soo muujiyaa magaca musharaxa oo
afaran, da'diisa iyo gobolka uu ka tartamayo. Haddii ay jiraan musharaxyo isku
magacyo ah waa in la sheego naanaysta (haddii ay jitro) iyo magaca oo
afaran.
2.
Liisaska musharaxiinta xisbiga
marka loo gudbinayo komishanka waxa la soo raacinayaa:-
a.
Caddeymaha caafimaadka, dambi
la'aanta, waxbarshada, shaqo ka tegidda (hadday jirto), iwm.
b.
Liisasku waa in ay yihiin min 4
nuqul oo ay si wanaagsan uga muuqato astaantii xisbigu.
c.
Caddeyn uu bixiyey murashax kastaa
oo uu ku muujiyey inuu ogol yahay murashaxnimada iyo inuu u hogaansamayo xeerka
& anshaxa doorashada.
d.
Go' aanka guddiga fulinta xisbigu
ku ansixiyey Liiska musharixiinta.
e.
Rasiidhada bixinta deebaajiga
murashaxnimo ee Wasaaradda Maaliyadda.
3. Khilaaf
kasta oo ka dhasha xulista ama soo gudbinta liiska murashaxiinta oo ka dhex
dilaaca xisbi gudahiisa waxa go' aan ka gaadhaya Guddiga Fulinta xisbiga
arrintu khusayso.
Qodobka 16aad
Hubinta
Musharaxiinta
1.
Hogaanka Xisbiga waxa ku waajib ah
in ay si daacad ah u kala saaraan musharaxiinta marka ay xulayaan. Iyagoo
hubinaya inay buuxinayaan shuruudaha aasaasiga ah ee xeerku jideeyay, isla
markaana masuuliyadda ay u tartamayaan si haboon u gudan karaan, magac iyo
milgona u soo jiidi karaan xisbiga iyo qarankaba.
2.
Komishanku waa inay dhinacooda si madax
banaan qof qof ugu hubiyaan musharixiinta loo soo gudbiyay inay shuruudaha
buuxinayaan. Haddii Komishanku ku qanco in xubin ama xubno liiska ka mid ahi
aanay buuxinayn shardi ama shuruudaha, waxay muddo 3 cisho gudahood ah ku
ogaysiinayaan xisbigii u soo gudbiyey inuu muddo loo cayimay ku soo dhamaystiro
shuruudaha dhiman ama bedelkiisa ku keeno.
Qodobka 17aad
Astaamaha
Liisaska Musharaxiinta
1. Astaamaha
liisaska musharixiinta ee xisbiyada ka muuqdaa waa inay kala duwanaadaan marka
la soo bandhigayo.
2.
Xisbina waa in aanu isticmaalin
astaan uu xisbi kale hore ugu isticmaalay doorasho.
3.
Astaantu waa in ay ahaato mid gaar
ah oo muujinaysa sumadda aqoonsiga xisbiga, hase yeeshee waa in aanay ka muuqan
calaamado dawladeed, qabyaaladeed ama dariiqo.
Qodobka 18aad
Dhawrsanaanta
Musharaxinta
Musharixiinta u taagan doorashada
Golaha Guurtida ee Komishanku faafiyey musharaxnimadooda lama xidhi karo mudada
doorashadu socoto. Haddii aan la qaban iyagoo faraha kula jira dembi
ciqaabtiisu gaadhayso 3 sano oo xadhig ah iyo ka badan.
Qodobka 19aad
Faafinta
Liisaska Musharaxiinta
1.
Komishanka waa inay daabacaan
liisaska musharixiinta gobol kasta, iyagoo si bayaan ah u kala muujinaya
astaamaha xisbiyadooda .
2.
Komishanku goob kasta oo
cod-bixineed waa inay gaadhsiiyaan nuqulada liisaska musharixiinta gobolka, si
loogu dhajiyo dhamaan goobaha cod-bixinta ee gobolkaas.
3.
Komishanka iyo xafiisyadiisu waa
inay 45 maalmood ka hor taariikhda cod-bixinta si rasmi ah u faafiyaan Liisaska
musharixiinta xisbiyada, iyagoo adeegsanaya warbaahinta kala duwan; isla
markaana ku dhaqaaqaya sifa kasta oo ay ku xaqiijinayaan in shacbigu meel kasta
oo ay ku sugan yihiin ay si haqab la'aan ah uga bogan karaan liisaska
musharixiinta tartamaya.
Qodobka 20aad
Deebaaji
Musharixiinta u tartamaya
xubinimada Golaha Guurtida waxay bixinayaan deebaaji aan celin lahayn, oo dhan
SI.Sh. 1,000,000 (hal milyan shillin) oo lagu bixinayo xafiiska cashuuraha
berriga ee Wasaaradda Maaliyadda.
Qaybta IV
OLOLAHA DOORASHADA
Qodobka 21aad
Bilowga
iyo Dhamaadka Ololaha Doorashada
Ololaha doorashadu wuxuu
bilaabmayaa marka Komishanku 30 maalmood ka hor maalinta cod-bixinta ku
dhawaaqo fasaxa ololaha doorashada, waxaanu dhamaanayaa 24 saac ka hor
taariikhda la qabanayo cod- bixinta.
Qodobka 22aad
Qabashada
Banaan-Baxyada
1.
Masuuliinta Axsaabta ee
qabanqaabinaya banaan-baxyada ololaha
doorashada waa inay qoraal ku ogeysiiyaan Duqa magaalada 48 saacadood ka hor
wakhtiga la samaynayo.
2.
Duqa magaaladu wakhti kale ayuu u
cayimi karaa haddii laba banaanbax ama ka badan isku maalin laga codsado, sidoo
kale, wuu joojin karaa in la sameeyo banaan-baxyo, haddii uu ku qanco in
waxyeelo loo gaysanayo caafimaadka, anshaxa, ama nabadgelyada guud iwm, waxaana
ku waajib ah inuu amro in banaa-baxyadaas lagu qaban karo meel uu tilmaamay ama
wakhti uu cayimay.
3.
Magaalo ama tuulo laguma wada qaban
karo maalin qudha wax ka badan hal
banaan-bax.
Qodobka 23aad
Muuqaalka boodhadhka
Ma banaana in boodhadhka iyo
waraaqaha ololaha doorashooyinka lagu dhejiyo masaajidada, xafiisyada & gaadiidka
dawladda, xarumaha diblomaasiyiinta shisheeye & ururada caalamiga ah iwm.
Oodobka 24aad
Anshaxa shirarka iyo
Banaan-baxyada
Shirarka iyo banaan-baxyada ololaha
doorashada ee Xisbiyadu ku raadinayaan taageerada cod-bixiyayaasha waxa ka
reebban:
1.
In loo qaato HUB iyo lebbis ciidan
ama wax u eg.
2.
in ololaha ama banaan-baxa lagu
sameeyo agagaarka meelaha xurmada mudan sida masaajidada iyo goobaha aanay ku
haboonayn sida dugsiyada, cusbitaalada, iwm.
3.
in lagu tiraabo hadalo ama lagu soo
bandhigo muuqaalo wax loogu dhimayo dhaqanka, diinta, nabadgelyada iyo
xasiloonida guud iwm ama sidoo kale lagu dhaawacayo sharafta iyo karaamada
xisbi, musharax, qabiil, degaan iwm.
4.
in xisbi ama musharax u adeegsado
hantida qaranka sifa kasta ha lahaatee.
Oodobka 25
Isticmaalka Hantida Qaranka.
Axsaabta
qaranku si siman ayay u isticmaalayaan warbaahinta dawladda iyo fagaarayaasha
Khayriyaddaha mudada ololaha doorashadu socdo. Sidaa awgeed, waxa reeban in
xisbiyadda loo kala buriyo adeegyada qaranka. Komishankuna waa inuu hubiyo
arrintaas.
Waxa
reeban in xisbina si gaar ah ugu takri falo dhaqaalaha qaranka.
3.
Waxa kale oo reeban in xisbina si
dadban iyo toos ahba u isticmaalo dhaqaale shisheeye oo ay ka mid yihiin NGO
iyo Haya’daha UN ee dalka deggan.
4.
Ciddii ama xisbigii ay ku cadaato
in uu ku kacay falalka faqradaha 1,2 & 3aad ee qodobkan waxaa lala
tiigsanyaa sharciga.
Qodobka 26aad
Dhaqdhaqaaqa Gaadiidka Maalinta Doorashada
1.
Guud ahaan dalka JSL dhaqdhaqaaqa
gaadiidka dadweynuhu (public transport/Gov) wuu reeban yahay maalinta
cod-bixintu socoto laga bilaabo 6da saac ee subaxnimo ilaa 8da fiidnimo, marka
laga reebo gaadiidka lagama-maarmaanka ah, sida: dhooliyada (ambulance),
booyadaha biyaha, wiishashka nalka, iwm. kuwaas oo fasax dhaqdhaqaaq la siin
doono.
2.
Gaadiidka hawl-wadeenada doorashada
iyo madaxda Axsaabta waxa komishanku siinayaa fasax dhaqdhaqaaq iyo astaan gaar
ah oo lagu aqoonsado.
3.
Komishanku wuxuu dadweynaha
warbaahinta uga tebinayaa todobaad ka hor amarka xayiraada dhaqdhaqaaqa
gaadiidka maalinta cod-bixinta. Iyadoo gaadiidka ku xadgudba qodobkan la
qabanayo sharcigana la horgaynayo.
Oodobka 27aad
Wakiilada Axsaabta
1.
Guddiyada fulinta xisbiyadu waxay
min 2 wakiil oo leh xaqa cod-bixinta u soo diran karaan goob kasta oo cod-bixin
ka dhacayso oo ay musharaxiin ku leeyihiin iyo xafiisyada doorashada ee
gobolada iyo degmooyinka. Waxa kale oo ay keeni karaan bedelkooda haddii
ay maqnaadaan.
2.
Wakiilada ay axsaabtu soo dirsadaan
waa inay ku sugnaadaan goobahooda xilliyada hawsha doorashadu socoto, soona
jeediyaan wixii tabasho ama caddeyn ay qabaan (haddii ay jirto), taas oo la
diiwaangelinayo.
3.
Magacyada wakiilada xisbiyada waa
in loo geeyo Komishanka ama xafiisyadiisa 10 maalmood ka hor taariikhda
cod-bixinta. Komishanka ama xafiisyadiisu wuxuu siinayaa wakiil kasta aqoonsi
ama qoraal ogolaansho ah oo u fasaxaya inuu geli karo kana hawl geli karo
goobta cod-bixinta ama xafiiska doorashada ee loo soo diray.
Qodobka 28aad
Shuruudaha
Wakiilka Xisbiga
Wakiilada
xisbiyaddu u soo magacaabaan goobaha cod-bixinta iyo xafiisyada doorashada waa
inay buuxiyaan shuruudahan:
1. Waa
inuu yahay muwaadin
2. Waa
in aan da' diisu ka yarayn 25 sano
sanadka doorashada la qabanayo.
3. Waa
inuu wax qori karo waxna akhriyi karo
4. Waa
inuu yahay qof xilkas ah oo dhaqan toosan.
5. Waa
in komishanku u tababaraa hawsha wakiilnimada.
Qaybta V
Qodobka 29aad
Jadwalka
hawlgalka doorashada
1.
Iyadoo aan waxba loo dhimayn
waajibaadka iyo awoodaha Komishanka ee uu tilmaamay Xeerka Doorashooyinka (Xeer
No. 20/2001), waxa kale oo ku waajib ah inay si rasmi ah u soo saaraan jadwal
mudaysan oo ay si cad ugu muujinayaan qorshaha hawlgalkooda. Kaas oo ay nuqulo
ka mid ah u dirayaan Axsaabta, isla markaana ku faafinayaan warbaahinta kala
duwan.
2.
faafinta jadwalka ka dib, haddii
Komishanku lagamamaarmaan u arko wax ka bedelka meelo ka mid ah qorshaha
hawlgalka waa inuu axsaabta sidaa ku wargeliyo isla markaana warbaahinta ka
sheego isbedelkaas
Qodobka 30aad
Hawl-wadeenada
Doorasbada
Iyadoo aan waxba loo dhimayn
arrimaha ay tilmaamayaan qodobada 19aad & 20aad ee Xeerka.
Doorashooyinka (Xeer No. 20/2001), ee ku saabsan hawl-wadeenada, waxa
Komishanka ku waajib ah:
1.
In si qoto dheer u hubiyaan
hawl-wadeenada ay ku aaminayaan masuuliyada culus ee doorashada inay yihiin
kuwa xilkas ah oo gudan kara hawsha loo xilsaaray.
2.
In ay siiyaan tababar ku filan,
isla markaana hubiyaan inay si hufan hawshooda u gudan karaan, inta ka horaysa
maalinta cod-bixinta.
3.
In xafiisyada doorashada iyo
kormeerada u diyaariyaan gaadiidka shaqo lagu fulin karo iyo isgaadhsiin.
4.
Komishanku waxay awood u leeyihiin
inay kordhiyaan tirada hawl-wadeenada goobaha cod-bixinta, degmada iyo gobolka,
haddii baahidaasi u muuqato.
Qodobka 31aad
Qandaraasyada
Agabka iyo Adeegyada Doorashada
1.
Si looga fogaado musuqmaasuq,
danaysi iyo cadaalado daro, Komishanku waa inuu qandaraas loo siman yahay ku bixiyaa agabka iyo adeegyada
doorashada ay ku fulinayaan.
2.
Cidda qandaraaska ku guulaysata
komishanku wuxuu la galayaa heshiis muddaysan oo lagu caddaynayo sifaha
qandaraaska, muddada lagu keenayo iyo wakhtiga iyo sida loo bixinayo lacagta,
iwm.
3.
Waxa reebban in xubnaha Komishanka
ama qoysaskooda iyo meheradahoodu qaataan qandaraasyada ay bixinayaan iyo inay
sifa kale kaga faa'iidaystaan xilalkooda.
Qodobka 32aad
Qalabka/Agabka
xafiisvada Doorashooyinka
Komishanka
Qaranka ee doorashooyinku waa inay goob cod-bixineed kasta u diyaariyaan
qalabkan/agabkan:
a.
Nuqul xeerkan ka mid ah.
b.
Xidhmo lingaxan oo ay ku jirto
shaambaddii goobta cod-bixinta oo ay la socdaan khadkii iyo khadeeyihii.
c.
Xidhmo lingaxan oo ay ku jiraan
waraaqihii cod-bixintu.
d.
Buuga diiwaan gelinta iyo waraaqaha cod bixinta
e.
Sanduuq lambaraysan oo warqaddaha
cod-bixinta lagu rido.
f.
Afar (4) nuqul lagu qaado agabka
cod-bixinta.
g.
Saddex (3) foom oo lagu qoro
hawlgalka cod-bixinta.
h.
Foom leh khaanado shaxaysan.
i.
Qalimo-biiro casaan ah oo ku filan
calamadaynta warqadaha cod-bixinta.
j.
Ugu yaraan shan (5) waraaqadood oo
daabacan tusinaya qaabka cod-bixiyayaashu u calaamadaynayaan warqadaha
cod-bixinta.
k.
Xidhmo shamac iyo kabriido loo
isticmaalo meelaha aan korontada lahayn ama haddii ay danto
l.
Qalabka qoraalada kala duwan ee loo
baahan karo (stationary)
m.
Siddeed (8) foom oo rasmi ah oo
lagu qoro natiijada codbixinta oo ay wada saxeexayaan guddoomiyaha goobta iyo saddex
(3) wakiil xisbi
n.
Si aanay u qoyin haddii roob
yimaado agabka yaala gaabta codbixinta, waa in loo diyaariyaa baco ama
teendhooyin.
o.
Wixii agab ah ee shaqayn waaya/xumaada/ama
maqan markay isala hubiyaan guddiga iyo wakiilada saddexda xisbi waa inay isla
saxeexaan waxay ku beddelsheen ay caddeeyaan
Qodobka 33aad
Habaynta Qalabka iyo agabka Doorashada
1. Komishanku
waa inay xafiiska doorashada degmo/gobol kasta u diyaarisaa qalabkan:
a.
Nuqul xeerkan ah
b.
Xidhmo lingaxan oo ay ku jirto shaambaddii
xafiiska degmada ama gobolka ee doorasho oo ay la socdaan khadkii iyo
khadeeyihii.
c.
Afar (4 ) nuqul oo lagu qorayo hawlgalka cod-bixinta xafiiska
doorashada degmada ama gobolka.
d.
Foomam shaxaysan (tabulation forms)
e.
Qalabka wax lagu qoro oo kala duwan
(stationary)
2.
Qalabka xafiis kasta oo doorasho
waa in lagu rido saxaarad gaar ah. Saxaradda waa in la xidho oo la lingaxo.
Komishanku waa inay qalabkaas diraan wakhti ku haboon, iyadoo ay la socdaan
sanaadiiqdii codka lagu ridayey oo lambaraysan, waxaana loo dirayaa xafiisyada
doorashada gobolada oo u sii gudbinaya kuwa degmooyinka si ay ugu qaybiyaan
goobaha cod- bixinta degmadaas.
3.
Komishanku waa inay xafiisyadooda
degmo/gobol u diyaariso waraaqo cod-bixineed oo dheeraad ah oo ku lingaxan
kiishash si loo siiyo xafiiska doorasho ee soo codsada, iyadoo ay waajib tahay
in ay soo sababeeyaan codsigooda. waxana waraaqahaas la gudoonsiinayaa
gudoomiyaha goobta cod-bixinta.
4.
Dhammaan agabka iyo qalabka kala
duwan ee loo isticmaalayo doorashada waa in si adag loo xafido, lana
diiwaangaliyo goob kasta oo uu yaalo. Iyadoo lagu soo ururinayo xarunta dhexe
ee doorashooyinka marka hawshu dhamaato.
5.
Toddoba (7) nuqul oo lagu qorayo
natiijada codbixinta degmada oo rasmi
ah, ooy wada saxeexayaan 3 wakiil xusbi iyo Guddoomiyaha Goobta oo
shaabadaysan.
Qodobka 34aad
Waraaqaha
Cod-bixinta
1.
Waraaqaha cod-bixintu waa inay ku
daabacan yihiin astaamaha xisbiyada oo kor u taagan si afar gees ah. Astaan
kastaa waa inay kor kaga wareegsan tahay afar geesley banaan oo loogu talagalay
inuu cod-bixiyuhu ku muujiyo codkiisa. Waraaq kastaana waa inay leedahay cidhif
yar oo xabagaysan oo warqadda cod-bixinta lagu lingaxo.
2.
Waa in la daabaco waraaqo ku filan
axsaabta oo tusaale ah (sample),
loona qaybiyo xisbiyada si loo gaadhsiiyo ama loo fahansiiyo habka loo
codaynayo.
3.
waraaqaha cod-bixintu waa inay
noqdaan kuwo leh astaamo qarsoon (hologramed) oo aan la been-abuuri karin, isla
markaana waa inay leeyihiin tirsi taxane ah (serial number).
Qolka
Calaamadaynta & Sanduuqa cod-bixinta
1.
Goob kasta oo codbixinta laga
dhiibanayaa waa inay lahaato laba qol oo yar yar oo loogu talagalay in lagu
calaamadeeyo waraaqaha cod-bixinta.
2.
Sanduuqa waraaqaha cod-bixinta lagu
ridayaa waa inuu yaalo meel muuqata oo ka mid ah goobta cod-bixinta, taas oo ay
si bayaan ah u wada arki karaan Gudoomiyaha goobta cod-bixinta, hawl-wadeenada
goobta iyo wakiilada axsaabtu.
Qodobka 36aad
Bandhigidda Liiska Musharixiinta
Liiska
magacyada musharixiinta Axsaabta ee daabacan ee degmada ka tartamaya waa in
lagu dhejiyo meel la wada arki karo oo ka mid ah xafiiska doorashada ama goobta
cod-bixinta horteeda.
Qodobka 37aad
Qaybinta
Qalabka iyo agabka Doorashada
1.
Komishanku, isagoo ku xisaabtamaya
duruuf kasta oo lama-filaan ah oo hakin/xayiri karta gudbinta agabka
doorashada, Waa inuu gaadhsiiyo
xafiiska doorashada gobolka qalabka loogu talagalay cod-bixinta wakhti munaasib
ah. Xafiiska doorashada gobolku waa inuu agabkaas gaadhsiiyo xafiiska
doorashada degmada ugu dambayn 10ta
subaxnimo maalinta ka horaysa cod-bixinta.
2.
Xafiiska doorashada degmadu waa inuu
gaadhsiiyo dhamaan goobaha cod-bixintu ka dhacayso ee degmadaas wixii agab ah ee loo baahan yahay ka hor 5:00
saac ee subaxnimo maalinta cod-bixinta.
3.
Gudoomiyayaasha goob kasta oo
cod-bixineed waxa kale oo loo gudbinayaa:
a.
Nuqul muujinaya magacyada
hawl-wadeenada goobta
b.
Nuqul muujinaya magacyada wakiilada
axsaabta ee goob-jooga ahaanaya.
c.
Nuqul muujinaya magacyada goob-joogayaasha
caalamiga iyo kuwa maxaliga ah ee degaanka ka hawlgalaya.
Oodobka 38aad
Diyaargarowga Xafiiska Goobta cod-bixinta
1. Gudoomiyaha
goobta cod-bixintu markuu helo qalabka ku xusan qodobka kore waa inuu:-
a.
Abaabulo xafiiska oo uu
hubiyayaasha iyo xoghaynta goobta u sheego waajibaadyadooda, isla markaana la
socodsiiyo sida ay hawsha loo xilsaaray u gudanayaan.
b.
Hubiyo in Wakiilada axsaabta ee loo
soo gudbiyay inay goob-joog yihiin.
c.
Markuu hubiyo inay saxaraduhu
lingaxan yihiin waa inuu furo saxarada oo hubiyo inay dhan yihiin agabkii ,
waana inay goob-joog ahaadaan Hawl-wadeenadii goobta iyo wakiiladii axsaabtu.
d.
Markay wadajir u hubiyaan
gudoomiiyaha iyo hawl-wadeenadiisa iyo wakiilada xisbiyadu in xidhmooyinka ay
ku jiraan shaambadda goobta iyo waraaqaha cod-bixintu lingaxan yihiin, waa inuu
furo xidhmooyinka oo waraaqaha cod-bixinta la dhaco shaambada goobta, oo si
nidaamsan ugu rido weel xafidan. Waxaa reebban inay markaas joogto qof aan
ahayn inta goobta ku qoran.
e.
hubiyo in ogaysiiska tilmaamaha
cod-bixinta iyo liisaska murashaxiintu ku dhegan yihiin meelihii loogu talagalay.
f.
hubiyo in qalabkii loo baahnaa ee
cod-bixinta loogu talagalay loo agaasimay sida xeerku tilmaamayo, si hawsha
doorashu si hufan ugu hirgasho.
2.
Waa inuu xoghaynta faro inuu
diiwaan-geliyo dhamaan hawlgalka kor ku xusan in la fuliyey. Qoraalka waa inay
ku cadaato shaambadda goobta, tirada waraaqaha cod-bixinta ee goobta
cod-bixintu heshay iyo buuggii diiwaangelinta.
3.
Waa inuu markaa ka saxeexo
hawl-wadeenada iyo wakiiladaba in wax waliba sidii loogu talagalay yihiin.
4.
Markuu hubiyo Gudoomiyaha goobta
cod-bixintu in hawshaasi qabsoontay waa inuu ku dhawaaqo in cod- bixintu furan
tahay.
Qodobka 39aad
Awoodda
Gudoomivaha Goobta cod-bixinta
1.
Gudoomiyaha goobta cod-bixinta waxa
waajib ku ah inuu ilaaliyo nidaamka inta doorashadu socoto. Booliska ayuu ku amri
karaa inuu qof goobtaa dibedda uga saaro ama in la qabto qof gef ku sameeyay
hawsha doorashada ama qof waali ka muuqato.
2.
Booliska looma ogola inuu galo
gudaha goobta cod-bixinta haddii aanu Gudoomiyuhu amrin.
3.
Haddii ay timaado xaalad lama
filaan ah oo wax u dhimi karta habsami u socodka doorashada Gudoomiyaha goobtu
wuxuu awood u leeyahay inuu qaato go'aan ku meel gaadh ah oo uu ku xalinayo
dhibaatada taagan, isagoo go'aankaas qoraal ahaan u diiwaangelinaya, una
gudbinaya xafiiska doorashada degmada.
4.
Saraakiisha Booliska iyo kuwa
shaqaalaha dawladda waa in ay fuliyaan codsiyada Gudoomiyaha goobta si loo
hubiyo in si dhib yar codka loo bixiyo oo aanay u dhicin in lagu ururo miiska
hawl-wadeenada ama goobta cod-bixinta agagaarkeeda.
5.
Gudoomiyaha goobta cod-bixintu
wuxuu xaq u leeyahay inuu isticmaalo awoodaha ku qoran xubnaha qodobkan.
Qodobka 40aad
Nidaamka
Goobta Cod-bixinta
1.
Goobta cod-bixinta waxa geli kara
hawl-wadeenada goobta ka shaqaynaya, wakiilada axsaabta iyo codbixiyayaasha
codkooda dhiibanaya.
2.
Ma banaana in hub lala yimaado goobta cod-bixinta, marka
laga reebo ciidanka amniga ee goobta ka shaqaynaya.
3.
Cod-bixiyayaashu waxay isu
taagayaan safaf, markiibana hal qof oo
keliya ayaa gelaya qolka calaamadaynta, iyadoo loo kala hor marinayo sidii loo
soo kala horeeyay, hasa yeeshee waa 1a tixgelin karaa inuu ugu hormaro haddii
ay jirto qof xaalad gaar ah loo tixgeliyay ama ka shaqaynaya hawsha doorashada
oo doonaya inuu codkiisa bixiyo.
Cod-bixiyayaasha
aan codka dhiiban Karin
Waxa codkiisa dhiiban kara
cod-bixiyaha taga goobta cod-bixinta oo codkiisa ku ridi kara sanduuqa.
Haddii uu jiro qof ay naafonimo ama
da’ u diidey inuu codkiisa bixiyo kuna
sugan goobta codbixinta Gudoomiyaha
goobta cod-bixinta ayaa u calaamadinaya iyagoo ay goob joog ka yihiin
muraaqibiinta xisbiyadu.
Xoghayaha goobta cod-bixinta ayaa
diiwaangelinaya sababta loo ogolaaday in qofkaas naafada ah laga kaalmeeyo
sidii uu codkiisa u bixin lahaa, waxa kale oo uu qoraalka ku muujinayaa
magacyada qofka naafada ah iyo qofka kaalmeeyey.
Qodobka 42aad
Habka
cod-bixinta
1.
Markuu dhammaado hawlgalka ku xusan
qodobka 44aad, Gudoomiyaha goobta cod-bixinta wuxuu cod- bixiyaha siinayaa
warqaddii cod-bixinta oo lagu dhuftay shaambaddii goobta, isla markaana laga
reebay dabadii hadhaaga ahayd ee warqaddu ku taalay.
2.
Markaa cod-bixiyuhu wuxuu gelaya
qolka yar ee uu warqadda ku soo calaamadinayo, kuna soo xidhanayo.
3.
Cod-bixiyuhu wuxuu ka
calaamadinayaa warqadda cod-bixinta meel ka mid ah afar geesta ay ku dhex jirto
astaanta xisbiga uu codka siinayo, isagoo isticmaalaya qalin-biro casaan ah oo
uu siinayo xoghayaha goobtu. Ka dib warqaddii wuu soo laabayaa. isagoo ku
xidhaya dacalkii yaraa ee xabagta lahaa waxanu ku ridayaa sanduuqii loogu
talagalay cod-bixinta.
4.
Markuu cod-bixiyuhu warqaddiisa ku
rido meesha daloosha sanduuqa, waa inuu goobta ka baxo, waxase ka horaysa inuu
Gudoomiyaha goobtu hubiyo in cod-bixiyaha ay si fiican uga muuqdo khadkii
codayntu.
5.
Haddii cod-bixiyuhu arko in
warqadda la siiyey aanay dhamayn ama dhaawac qabto inta aanu codka bixin, waa
inuu soo celiyo oo Gudoomiyaha goobta weydiisto mid fayow. Arrintaas waa in
qoraal ahaan loo diiwaan-geliyo.
6.
Gudoomiyaha goobtu wuxuu xaq u
leeyahay inuu goobta ka saaro isla markaana ka qaado warqadda codbixinta, cod-bixiye
kasta oo cudur-daar la'aan goobta ku daaha. waxana mar kale loo ogolaan karaa
inuu codkiisa dhiibto markay dadkii kale ee goobta ku sugnaa ee codkooda
dhiibanayey ay dhamaadaan.
7.
Haddii cod-bixiye lagu helo inuu
sito waraaqo cod-bixineed oo dheeraad ah ama kuwo ka duwan kuwa codka lagu
bixinayo ama inuu hore codkiisa u soo dhiibtey, Gudoomiyaha goobtu waa inuu si
degdeg ah u amro in la qabto oo booliska u dhiibo si maxkamad loo horgeeyo, arrintaas
waa in qoraal ahaan loo diiwaan- geliyo.
8.
Warqad kasta oo codbixineed waxay
waajib ku tahay guddoomiyaha goobta iyo saddexda wakiil xisbi inay hubiyaan
inay shaabadaysan tahay.
Qodobka 43aad
Wakhtiga
Hawlgalka cod-bixinta
1.
Hawlgalka cod-bixintu waa in lagu
dhamaystiro hal maalin gudaheed oo ka bilaabmaysa 6:00 saac ee subaxnimo kuna
dhamaanaysa 6:00 saac ee fiidnimo. Hasayeeshee, hawl-wadeenada doorashada iyo
wakiilada axsaabta waxa ku waajib ah inay goobahooda shaqo ku sugnaadaan saacad
ka hor wakhtiga codbixintu bilaabmayso.
2.
Cod-bixintu way soconaysaa oo wakhtiga
xidhitaanka coddaynta la tixgelin maayo, haddii ay jiraan cod-bixiyayaal safka
ku jira oo aan welli codkooda bixin ilaa ay ka dhamaanayaan cod-bixiyayaasha
markaas safka taagan.
Qodobka 44aad
Cabashooyinka
goobta cod-bixinta
Gudoomiyaha goobta cod-bixintu waa
inuu qaraar ka gaadho cabashooyinka iyo wixii muran ah ee ka dhasha hawlgalka
goobta cod-bixinta (haddii ay jiraan). kuwaas oo ay ka mid yihiin kuwa af ahaan
ama qoraal ahaan loo soo jeediyey. Cabashooyinka iyo muranadaas waa in qoraal
ahaan loo diiwaan-geliyo.
Qodobka 45aad
U
diyaar-garowga Tirinta Codadka
1.
Marka Cod-bixiyayaashii safka
taagnaa wada codeeyaan, Gudoomiyaha goobtu wuxuu cod Sare ku sheegayaa inay
cod-bixintu xidhan tahay.
2.
Gudoomiyaha goobtu markuu hubiyo in
hawlwadeenadii goobta iyo wakiiladii axsaabtuba goob-joog yihiin wuxuu ka
ururinayaa miiska dhamaan waraaqaha iyo qalabka aan tirinta codadka wax ahmiyad
ah u lahayn, wuxuu bilaabayaa hawsha soo socota:
a.
Wuxuu hubinayaa tirada guud ee
cod-bixiyayaasha, isagoo isu eegaya tirada waraaqaha cod-bixinta ee la
isticmaalay iyo tirada cod-bixiyayaasha diiwaanka ku qoran.
b.
Wuxuu ururinayaa oo tirinayaa
waraaqaha cod-bixinta ee aan la isticmaalin waxaanu ku ridayaa baqshadda 1aad.
c.
Wuxuu hubinayaa tirada waraaqaha
cod-bixinta ee xumaaday ee ay soo celiyeen cod-bixyayaashu, ama la arkay inay
xun yihiin, waxaanu ku ridayaa baqshada 2aad.
d.
Guddoomiyaha Goobta codbixinta iyo
saddexda wakiil xisbi waxay wada saxeexayaan buuga diiwaan gelinta goobta kuna
caddeeyaan inay si nabadgelyo ah u dhacday una xidhantay.
Oodobka 46aad
Habka
Tirinta cod-bixinta Goobta
1.
Marka Gudoomiyaha goobtu dhameeyo
hawsha diyaargarawga ee ku xusan qodobka 50aad, wuxuu bilaabayaa tirinta
waraaqaha cod-bixinta ee sanduuqa ku jira. Si taa loo fuliyo; Hubiyuhu wuxuu markiiba
sanduuqa ka soo saarayaa hal warqad cod-bixineed, wuxuuna u dhiibayaa
Gudoomiyaha goobta, Gudoomiyuhuna wuxuu furayaa warqaddii codbixinta oo cod
Sare ku sheegayaa xisbiga codka lagu siiyey; warqadaas waxa hubiyuhu u sii
gudbinayaa Hubiyaha kale oo isna tusi doona wakiilada Xisbiyada, markaas
xoghayaha ayaa gelinaya foomka shaxaysan ee loogu talagalay xisbiga codkaas
helay waxaanu warqadaas ku ridayaa
weel xafidan oo calaamadda
xisbiga leh.
2. Ma
banana in sanduuqa laga soo saaro warqad kale oo cod-bixineed inta tii ka
horaysay laga dhamaynayo ee weelka lagu ridayo. Hawsha waxa maamulaya
hawl-wadeenada goobta oo keliya. Hasa yeeshee, wakiilada Axsaabtu waxay si
fiiro le ula soconayaan hawlgalka
tirinta, iyagoo hubinaya codadka.
3. Gudoomiyaha
goobtu markuu dhameeyo tirinta, wuxuu hubinayaa tirada waraaqaha cod-bixinta,
iyo inay is keenayaan tirada codadka axsaabtu guud ahaan heleen iyo
cod-bixiyayaasha diiwaanka ku qoran. wuxuu intaas raacinayaa tirada codadka
lagu muransan yahay ama xumaaday ee waxba
4. Guddoomiyaha
goobtu markuu hawshaas dhameeyo, wuxuu waraqadaha xumaaday ama waxba
5.
intaa dabadeed, Gudoomiyaha goobtu
wuxuu ugu dambeyntii waraaqihii cod-bixinta ee la tiriyey ku ururinayaa
baqshadda 4aad, iyagoo kala soocan
Qodobka 47aad
Xidhitaanka
Hawsha Tirinta
1.
Markuu Guddoomiyaha goobtu dhammeeyo
hawsha tirinta ee ku xusan qodobka 51aad wuxuu ku dhawaaqayaa wadarta tirada
cod-bixiyayaasha, codadka ansaxay, kuwa xumaaday iyo tirada codadka uu helay
xisbi kasta .
2.
Intaa dabadeed, baqshadaha waa la
lingaxayaa, korkana waxa lagaga dhufanayaa shaambaddii goobta, waxaana korka
wadajir uga saxeexaya Gudoomiyaha goobta, ugu yaraan hal hubiye iyo wakiilada saddexda
xisbi qaran.
3.
Iyadoo laga taxadirayo inaan la
lumin codadka muwaadiniinta, haddii wakiil xisbi si kas ah u diido ama ka
hakado ama muran geliyo inuu saxeexo natiijada goobta waxa lagu kaaftoomi karaa
saxeexa laba wakiil xisbi iyo hawlwadeenada goobta. waxna u dhimi mayso
sharcinimada hawsha, hasa yeeshee cabashadiisa waa loo diiwaan gelinayaa.
4.
Haddiise laba wakiil iyo ka badan
saxeexi waayaan cabasho darteed waxa cabashadaas loo gudbinayaa muddo aan ka
badnayn 12 saacadood xafiiska doorashada degmada si uu go'aan uga gaadho.
Arrintaasna waa la diiwaangelinayaa.
5.
Baqshadaha korkooda waxa lagu
qorayaa faahfaahinta waxa baqshadda gudaheeda ku jira.
6.
Hawsha tirinta waa in loo
dhamaystiro si isdaba jooga ah ee la soo tilmaamay oo hakad lahayn oo wax kale
aan la dhex galin inta laga dhamaystirayo.
7.
Qoraalada raadraaca (records) waa in si cad loogu muujiyo hawlaha
kor ku xusan, iyadoo wakiil xisbi kastaa qaadanayo nuqul ka mid ah foomamka
natiijada goobta codbixinta oo wada saxeexan shaabadaysana.
Qodobka 48aad
Codadka
xumaada ama/iyo kuwa Lagu muransan yahay
1. Waraaqaha
cod-bixinta marka la tirinayo waxay noqonayaan waxba
a. Haddii
ay ka duwan yihiin waraaqaha cod-bixinta ee Komishanku gartay in doorashada loo
isticmaalo.
b. Haddii
aanay ku oollin shaambadda goobta cod-bixinta.
c. Haddii
warqaddu dhaawacan tahay oo aanay dhamaystimayn
d. Haddii
warqadda cod-bixinta ay ka muuqdaan qoraal ama calaamado ama raad aan loogu
talagelin in lagu qoro.
e. Haddii
warqadda cod-bixinta aanay si fiican uga muuqan
oo la aqoonsan kari waayo xisbiga codka la siiyay.
f.
Haddii warqadda cod-bixinta ay ka
muuqato in cod-bixiyuhu calaamadeyay
astaan hal xisbi wax ka badan.
g. Warqadaha
cod-bixinta ee waxba
2.
Codka waxba
3.
Xafiiska Doorashada ee degmada ayaa
qaraar ka gaadhi kara waraaqaha cod-bixinta ee muranku ka taagan yahay.
Qodobka 49aad
Qoraalka
raadraaca Goobta Cod-bixinta
1.
Qoraalka raadraaca ee goobta
cod-bixinta waxa lagu qorayaa foomam loogu talagalay oo 8 sideed nuqul ah, kaas
oo Komishanku u soo diyaariyey.
2.
Laba nuqul oo qoraalka raadraaca ka
mid ah waa in lagu rido saxaradda oo la raaciyo baqshadaha lingaxan ee ku xusan
qodobka 51aad oo loo gudbiyo xafiiska doorashada degmada, nuqulka saddexaad waa
in loo gudbiyo Gudoomiyaha xafiiska doorashada ee gobolka, iyadoo la raacinayo
wixii ka hadhay agabkii doorashada ee kala duwan
3.
Shanta (5) nuqul ee qoraalka raad-raaca
ka hadhay waxa loo qaybinayaa saddexda (3)a wakiil xisbi , hal nuqul oo xarunta
dhexe ee komishinka qaranka, nuqulka kalena Maxkamadda Sare.
Qodobka 50aad
Qaadista
ivo wareeiinta Qalabka/Agabka
1.
Gudoomiyaha goobta cod-bixinta oo
ugu yaraan ay la socdaan xubin hawlwadeenada ka tirsan iyo Boolis ilaalo ah,
iyo wakiilada xisbiyada ayaa qaadaya qalabka, qoraalka raadraac iyo baqshadaha
goobta kuna wareejinaya xafiiska doorashada ee degmada, muddo aan ka badnayn 12
saacadood.
2.
Marka xafiiska doorashada ee degmada
lagu wareejinayo qalabka iyo baqshadaha waa in la hubiyo inay lingaxan yihiin
oo aan la furin lana farafarayn. Gudoomiyaha doorashada ee degmadu waa inuu
bixiyo caddaynta la wareegidda agabkaas iyadoo ay goob jog ka yihiin wakiilada
Xisbiyadu.
3.
Gudoomiyaha doorashada ee degmaddu
wuxuu u gudbinayaa baqshadaha natiijadda cod-bixinta doorashada Golaha Guurtida
oo lingaxan iyo nuqul ka mid ah qoraalka
raadraaca Gudoomiyaha xafiiska doorashada gobolka. Saddex nuqul ooqoraalka
raadraaca ahna waxa la siinayaa wakiilada xisbiyadda ee heer degmo.
4.
laba nuqula waxa loo kala dirayaa
xafiiska Kumishinka iyo maxkamadda sare
Oodobka 51aad
Hawsha
xafiiska doorashada ee Degmada
1. Markuu
Gudoomiyaha xafiiska doorashada ee degmadu helo agabka lagu tilmaamay qodobka 50aad
ee xeerkan:
a.
Waa inuu faro hubiyayasha,
xoghayaha iyo tiriyayaasha inay hawshooda u diyaar garoobaan.
b.
Waa inuu u yeedho wakiilada
axsaabta, kuna wargeliyo inay goob-joog ahaadaan inta hawshu socoto.
c.
Markay Gudoomiyaha, hawlwadeenada
iyo Wakiiladu wadajir u hubiyaan in baqshaduhu
lingaxan yihiin oo aan hore loo furin, waa inuu furaa baqshadda ay ku
jirto shaambadu oo hubiyaa in lambarka shaambadu ku yaal qoraalada.
d.
Waa inuu
hubiyo in qoraalada iyo baqshadaha ku xusan qodobada , 47aad, 49aad ee
xeerkan ay dhan yihiin.
e.
Waa inuu hubiyo oo isu geeyo dhammaan
cod-bixinta ka soo hoyatay goobaha cod-bixinta degmada.
f.
Waa inuu hubiyo oo isugeeyo dhammaan
warqadaha cod-bixinta ee aan la isticmaalin
g.
Waa inuu hubiyo oo isugeeyo dhammaan
codadka waxba
h.
Waa inuu qaraar ka gaadho codadka
muranku ka taagan yahay, ee uu tilmaamay qodobka 48aad ee xeerkan.
i.
Waa inuu isu geeyo wadarta codadka
xisbi kasta ka helay cod-bixinta degmada oo dhan.
j.
Waa inuu natiijada codadka degmada
ee soo baxay iyo cabashooyinka ama/iyo dacwadaha (haddii ay jiraan) u gudbiyo
Gudoomiyaha Xafiiska doorashada gobolka
Qodobka 52aad
Hawsha
xafiiska doorashada ee Gobolka
1. Xafiiska
doorashada ee gobolku markuu helo nuqulada
qoraalada raadraaca goobaha cod-bixinta iyo natiijada codadka ka soo baxay degmooyinka gobolka iyo
inta xisbi kasta ka helay ee ay u soo gudbiyeen xafiisyada doorashada ee
degmooyinka gobolku wuxuu si dhugmo leh xisaab ahaan u hubinayaa saxnaanta
natiijooyinka codadka degmooyinka gobolka.
2. Hawlgalka
faqradda 1aad ee qodobkan kadib waa inuu isu geeyo codadka musharax kasta helay
isagoo xisbi kasta gaarkiisa u eegaya
3. Guddoomiyaha
xafiiska doorashada ee gobolku markuu ku qanco wuxuu hawgalka ka samaynayaa
raad raaca lagu qorayo foomam loogu talgalay oo lix nuqul ka kooban, wuxuuna
laba nuqul oo ka mid ah u gudbinayaa xafiiska dhexe ee doorashooyinka
(Komishanka)
4. Saddex
nuqul ee hadhayna saddexda wakiil xisbi ee heer Gobol.
Qodobka 53aad
Soo
saaridda Natiiiada Hordhaca ah ee Doorashada
Gudoomiyaha Xafiiska doorashada ee
gobolku, iyadoo uu goob-joog yahay xubinta Komishanka Qaranka gobolka uga
hawlgashay- waa inuu si hordhac ah u soo saaro natiijada doorashada Golaha
Guurtida ee gobolka, taas oo uu ku soo bandhigayo qoraal kooban oo ay ku
muujisan yihiin wadarta guud ee codadka
ansaxay ee gobolka iyo tirada xisbi kasta ka helay cod-bixinta gobolka. Nuqul
qoraalkaas ka mid ahna waa inuu u gudbiyo xafiiska dhexe, iyo wakiilada
xisbiyada
Qodobka 54aad
Gudbin
raad-raac (records)
1.
Raadraacyada hawlgalada ku xusan qodobada 47aad, 49aad iyo 52aad ee xeerkan
waxa lagu qorayaa foomamka Komishanku u diyaariyey mid kasta, waana inay
ahaadaan min lix nuqul ugu yaraan.
2.
Nuqulada raadraacyada (records) waxaa loo kala qaybinayaa sida ay tilmaamayaan
qodobada 49aad iyo 52aad ee xeerkan.
Qodobka 55aad
Hawsha
xafiiska Dhexe ee Doorashada
1.
Komishanku wuxuu si feejigan ula
soconayaa dhamaan hawlaha doorashada saameeya, isla markaana wuxuu si aan dib u
dhac lahayn uga jawaabayaa adeegyada ay soo codsadaan xafiisyada doorashada ee
degmooyinka/gobolada iyo xaaladaha kale ee gurmad iyo go'aan ka gaadhis u
baahan.
2.
Komishanku markuu helo qalabka
& qoraalada raadraaca ee ku xusan qodobka 53aad ee xeerkan, waa:
inuu faro hawlwadeenada inay u
diyaaar-garoobaan hawsha
Inuu u yeedho Wakiilada axsaabta si
ay goob-joog u ahaadaan marka hawshu socoto.
Inay wadajir u hubiyaan in
baqshaduhu lingaxan yihiin oo aan la furin, markaa waa inuu furaa oo ka soo
saaraa agabka ku jira.
Inuu xisaab ahaan hubiyo
natiijooyinka codadka gobolada. Taas oo
marka uu ku qanco isugu dubaridayo hab-xisaabeed shaxaysan oo si hufan looga
dheehan karo tirsiyada goobaha, wadarta codadka, inta ansaxday, inta xumaatay,
qadarka xisbiyadu kala heleen oo u kala habaysan heer goobeed, degmo, gobol iyo
qaran.
Inuu isku dubarido liiska magacyada
murashaxiinta ku guulaystay doorashada Golaha Guurtida ee heer qaran, isagoo raacaya habka helidda kuraasida ee ku
tilmaaman qodobka 12 faqradaha 3aad iyo 4aad ee xeerkan. Sidoo kale wuxuu soo
saarayaa liiska magacyada musharaxiinta doorashada waaya ee noqonaya
kaydka ee xisbiyadu u soo gudbiyeen.
Inuu go' aan ka gaadho
cabashooyinka ama/iyo dacwadaha (haddii ay Jiraan) ka soo gudba xafiisyada
doorashooyinka ee gobolada iyo dacwadaha iyo cabashooyinka ka yimaada xarumaha
axsaabta, iyadoo go'aanadaas la diiwaangelinayo.
Inuu hawsha ku dhamaystiro muddo tobabn
(10) maalmood gudahood ah laga soo bilaabo maalinta codbixinta la qabtay.
Qodobka 56aad
Ku
dhawaaqidda & Gudbinta natiiiada hordhaca ah
1.
Komishanku markuu dhamaystiro
hawshiisa qodobka 55aad ku sheegan, ee uu ku qanco in doorashadu si habsami ah
u dhacday, wuxuu si hordhac ah ugu dhawaaqayaa natiijada doorashada Golaha
Guurtida.
2.
Komishanku maalinta uu ku dhawaaqo
natiijada hordhaca ah, wuxuu si rasmi ah Maxkamadda Sare ee qaranka u
gudbinayaa natiijada doorashada oo dhamaystiran oo ay ku lifaaqan yihiin Liiska
magacyada musharaxiinta guulaystay iyo dhokomentiyada kala duwan ee taageeraya
natiijada.
Qaybta VI
SHARCIY
A YNTA NA TllJADA DOORASHADA
Qodobka
57aad
Ansixinta
Natiijada
1.
Gudoomiyaha & Garsoorayaasha
Maxkamadda Sare ee Dastuuriga ah ayaa fadhi buuxa ku go' aaminaya ansixinta
natiijada doorashada Golaha Guurtida markay:
a.
darsaan qoraalada natiijada
doorashada ee Komishanku u soo gudbiyay.
b.
Hubiyaan in xisaab ahaan iyo sharci
ahaanba toosan tahay.
c.
Xaqiijiyaan inaan dacwad ka dhan ah
go’aanka komishanka laga furan maxkamadda muddada xeerku cayimay, haddii ay
jirtona go,aan ka gaadhaan.
2.
Maxkamadda Sare waxay go'aankeeda
ay ku ansixisay natiijada doorashada iyo Liiska Magacyada musharixiinta ku
guulaystay kaga dhawaaqaysaa fadhi maxkamadeed oo ay goob joog yihiin madaxda
axsaabta, xukuumadda iyo saxaafadda
Qodobka 58aad
Dhaarinta
Mudanayaasha
Maxkamadda Sare marka ay ku
dhawaaqdo go'aanka ansixinta natiijada doorashada waxay muddo aan todobaad ka
badnayn u cayimaysaa fadhiga dhaarinta Mudanayaasha la doortay ee Golaha
Guurtida. Fadhigaas oo uu gudoominayo Gudoomiyaha Maxkamadda Sare sida ku
tilmaaman Dastuurka qodobka 44(3)aad.
Qodobka 59aad
Dacwadaha
doorashada
1.
Maxkamadda Sare ee Dastuuriga ah,
ayaa leh awoodda ka garnaqista dacwadaha la xidhiidha doorashada Golaha
Guurtida marka ay ku qanacdo arjiga dacwoodaha.
2.
Dacwadaasi waa inay ku soo gaadho
kaalinta Maxkamadda Sare labaatan (20) maalmood gudahood oo ka bilaabmaya marka
lagu dhawaaqo natiijada hordhaca ah ee doorashada. Haddii ay wakhtigaa dhaafto
dacwadaasi wax tixgelin ah ma yeelanayso.
Qaybta VII
KU
XADGUDUBKA XEERKA
IYO
NIDAAMKA DOORASHADA
Qodobka 60aad
Dhawridda Xeerka iyo Nidaamka Doorashada.
Dhawridda nabadgelyada guud iyo u hogaansamidda Xeerka iyo nidaamka
doorashada waa waajib saaran muwaadin
kasta oo u dhashay dalka JSL. Taas awgeed, ku xad-gudubka nidaamka iyo sharciga waxa lagu mutaysanayaa ciqaab.
Qodobka 61aad
Eedaynta Komishanka Doorashada
Haddii
Xubin ama Xubnaha Komishanka Doorashooyinku ku talaabsadaan fal ay ka dhalan
karto dambiyo culus ama khalkhal galin
kara nidaamka iyo habsami u socodka doorashada ama xasiloonida guud ee dalka,
waxa eedayntooda, maamuus ka xayuubintooda iyo dacwad ku qadistooda loo
cuskanayaa sifaha uu tilmaamayo Dastuurka qodobkiisa 96 faqradaha 1, 4, iyo 5aad.
Qodobka 62aad
Anshax
marinta Ku Xad-gudubka Xeerka iyo nidaamka doorashada
1.
Maadaama Komishanku leeyahay masuuliyadda koowaad ee taabagalinta habsami u
socodka doorashada, wuxuu awood u leeyahay inuu anshax-mariyo cid kasta oo ku
kacda gef idaari ah ama ku xad-gudubta nidaamka iyo xeerka doorashada. Sidaa
darted, Komishanku, iyagoo ku go’aan qaadanaya
miisaanka iyo saamaynta hadba xad-gudubkaasi leeyahay, waxay anshax
marintu noqon kartaa siyaabahan:
i
ii Digniin culus oo loo
diiwaangelinayo, ama/iyo
iii
Ganaax lacageed
a) Haddii
gefka ama xad-gudubka uu gaysto masuul xisbi ama musharax waxa xisbigiisa lagu
anshax marinayaa ganaax lacageed oo dhan Sl.Sh. 5,000,000 – 10,000,000
b) Haddii
gefka ama xad-gudubka uu gaysto hawlwadeenada doorashada waxa lagu
anshax-marinayaa ganaax lacageed oo dhan Sl.Sh. 200,000 – 400,000.
c) Haddii
gefka ama xad-gudubka uu gaysto muwaadin caadi ah waxa lagu anshax-marinayaa
ganaax lacageed oo dhan Sl.Sh. 300,000 – 500,000.
3. Haddii
xad-gudubkaasi yahay mid culus oo ciqaab lagu mutaysan karo ama khalkhal
galinaya nidaamka doorashada ama xasiloonidda guud ama wax u dhimaya nidaamka
iyo kala dambaynta, waxa komishanka ama masuuliinta xafiisyada doorashadu
amrayaan in la qabto cidda xad-gudubka samaysay, si loo horgeeyo maxkamadda
awooda u leh.
Qodobka 63
Muddo kordhinta Golaha Guurtida
Haddii
doorashada Golaha Guurtidu qabsoomiweydo duruufa adag oo la mid ah kuwa ku
tilmaaman qodobka 42aad faqradda 3aad ee Dastuurka, waxa soo jeedinaya iyadoo
sababaysan Madaxweynaha, waxaana qiimaynaya muddada duruuftaas lagaga bixi karo, go’aanna ka gaadhaya Golaha
Wakiilada
Qodobka 64aad
Dhaqangalka
& Faafinta Xeerka.
Xeerkani
waxa uu dhaqan galayaa marka Baarlamanku ansixiyo ee uu saxeexo Madaxweynaha
Jamhuuriyadda Somaliland, laguna soo saaro Faafinta Rasmiga ah ee Dawladda JSL.
LLAH MAHAD
LEH,